Auteur: Barbara M. Veenman
Oorspronkelijke titel : Vergeten farao
Eerste uitgave : 2003
De historische roman gaat over een rustige Egyptenaar Eje, schrijver aan het hof van Amenhotep III, waar hij gestaag carrière maakt. Schuchtere pogingen worden ondernomen door de farao om het monotheïsme in te voeren met als god Aton. Er is heftig protest door de priesters van de tempels van Thebe. Amenhotep III wordt na zijn overlijden opgevolgd door zijn tienerzoon Amenhotep IV, verloofd met Eje's dochter Nefertete.
Na zijn huwelijk benoemt Amenhotep IV zijn schoonvader tot vizier, de hoogste post na de farao in het dagelijks bestuur. Amenhotep verandert zijn naam in Echnaton, verplaatst de hoofdstad van Thebe naar El-Amarna en vervangt hoofdgod Amon-Re door Aton. Na zijn dood is zijn enige zoon bij een bijvrouw, de kleine Toetanchamon, zijn opvolger en deze trouwt met de oudste dochter van zijn vader en kleindochter van Eje. Na de vroege dood van de farao door een ongeluk wordt Eje farao. En deze laatste zal alles op alles zetten om de namen van zijn geliefde farao's van de zon aan de vergetelheid te ontrukken en hun ware levensverhaal op schrift te zetten. Een boek over mensen, intriges, gekonkel en vleierij aan het hof van de “levende god”. Een machtsspel tussen hof en priesters, legeraanvoerders, levende en dode goden in een niets ontzeggend spel: de absolute macht.
De gebruikelijke geschiedenis.
Wij zijn tijdens de 18e Dynastie van de Egyptische farao’s ca. 1550 - 1307 voor Christus. De stichter van deze dynastie is Ahmose en zijn opvolgers zijn in volgorde Amenhotep I, Thoetmoses I , Thoetmoses II, Hatsjepsoet, Thoetmoses III, Amenhotep II en Thoetmoses IV.
Onze roman begint tijdens het bestuur van Amenhotep III, de zoon van Thoetmoses IV en Moetemoeia. Hij trouwde met een burgerdochter: Teye (en zij is de zus van Eye, hoofdfiguur in het boek, de hoofdfiguur is dus de schoonbroer van de farao.). In zijn tijd was het Nieuwe Rijk op zijn hoogtepunt. Zijn regering was voornamelijk een tijd van vrede en voorspoed. De invloed van Egypte reikte ver, zijn naam wordt gevonden van Griekenland, Kreta, Anatolië en Babylon tot Jemen toe. Amenhotep III had een heel tempelcomplex nabij Thebe, waarvan nu enkel nog de Kolossen van Memnon overblijven. Daarbij liet hij speciaal voor Teye een kunstmatig meer aanleggen dat bijna twee kilometer lang en 370 meter breed was. Toch waren er zorgwekkende ontwikkelingen. In Anatolië werden de Hettieten steeds machtiger onder Hattusilis II en begonnen het bondgenootschap met Assyrië en Mitanni te bedreigen. In de binnenlandse politiek werden de priesters van Amon-Re in Thebe steeds machtiger en veeleisender. Ondanks de welvaart werd het steeds moeilijker de almaar groeiende tempelbureaucratie tevreden te stellen. Amenhotep probeerde daar wat tegenwicht tegen te scheppen door de priesters van Heliopolis en de Apis-cultus wat meer te begunstigen.
Achnaton (Amenhotep IV) was een zoon van Amenhotep III (ca. 1388 - 1351 v. Chr.) en koningin Teye (neef dus van Eye). Hij trouwde met zijn nicht Nefertiti, de dochter van zijn oom en latere koning Ay of Eye, met Kiya en (een andere) Teye. De jonge farao wordt afgebeeld met een vreemd, om niet te zeggen grotesk uiterlijk. Daarin heeft hij een groot, kalebasvormig hoofd, een zeer lange dunne nek, spleetogen en uitpuilende lippen. Zijn buik is daarin als die van een zwangere vrouw, terwijl ook zijn dijbenen enorm dik, maar zijn onderbenen zeer dun tonen. Verder is hij afgebeeld met vreemde, vrouwelijke gelaatstrekken. Zolang zijn mummie echter niet is teruggevonden, is het slechts speculeren of dit ook werkelijk zijn uiterlijk was. Farao Echnaton, Nefertiti en hun dochtertjes staan in aanbidding voor de goddelijke zonneschijf van Aton in Achetaton (het huidige Amarna), de nieuwe hoofdstad die hij liet bouwen. Als hogepriester van Aton gold de farao zelf. Waar Egypte tot dan toe een veelgodendom had, met de zonnegod Amon als oppergod, voerde Achnaton het monotheïsme in alhoewel dit aspect ter discussie staat. Veel tempels van de andere goden werden gesloten. Dat leidde tot ontwrichting van de samenleving omdat het gehele bestuur van het land tot dan toe via de tempels had gelopen. Het bestuur dat ervoor in de plaats kwam was corrupt en vol willekeur. Bij de tot dan toe machtige priesters van Amon was Achnaton begrijpelijkerwijze niet geliefd; de verering van de traditionele goden ging derhalve ondergronds voort en zo behield de traditionele religie haar aansluiting bij de gewone bevolking, op wie de godsdiensthervorming nauwelijks invloed had. De kunst onderging echter radicale veranderingen, omdat de kunstenaar zich niet meer aan de oude strakke regels hoefde te houden en bij zijn eigen scheppingskracht te rade kon gaan. Ook de schrijftaal veranderde en kwam veel dichter bij de gesproken taal te staan. Het overlijden van Achnaton was plots en laten vermoeden dat hij is vermoord door aanhangers van de verdreven Amoncultus. Aanwijzingen daarvoor is het feit dat het uitwissen en de ongedaan maken van zijn daden vrijwel meteen na zijn dood begon, wat wijst op een gecoördineerde actie.
De Aton-religie zou ook het ontstaan of de ontwikkeling van het jodendom, en dus onrechtstreeks ook het Christendom beïnvloeden. Eén aanwijzing is de hymne aan Aton gevonden in Amarna, en opvallend gelijkend op psalm 104.
Een tweede aanwijzing hiervoor is dat de regeerperiode van Achnatons in de meest geaccepteerde chronologie ergens in de tijd viel dat de Israëlieten hun ballingschap in Egypte hadden. En een derde interessant gegeven is de vermelding van een geheimzinnig volk, de Sa-Gaz of Chabiroe genoemd, die vanuit het noordoosten Palestina binnen drongen en door sommige geleerden geïdentificeerd met de bijbelse joden. De Chabiroe zwierven in grote benden met vrouwen en kinderen rond in onbegaanbaar gebied, ver van de militaire hoofdwegen. Soms mengden zij zich in de plaatselijke politiek door dienst te nemen als hulptroepen, wanneer ze niet zelf oorlog voerden.
Smenchkare was de opvolgster van Echnaton. De identiteit van Smenchkare is een beetje mysterieus. Men is er niet over uit of het een man of vrouw is geweest, maar men gaat uit dat het een vrouw geweest zou kunnen zijn omdat er voorheen ook al een paar vrouwelijke heersers geweest waren. Deze farao deelt een paar namen met Nefertiti, echtgenote van Achnaton. Semenchkare zou dus dezelfde persoon als Nefertiti zijn. (de dochter dus van Eye)
Toetanchamon was een zoon was van Achnaton, vermoedelijk niet van Nefertiti maar van zijn bijvrouw Kiya.. Toetanchamon was geen opvallende farao. Zijn beroemdheid is vooral te danken aan het zeldzame feit dat zijn graf, toen het in 1922 door Howard Carter werd gevonden, vrijwel ongeschonden bleek te zijn. Het voor een farao kleine graf bevatte meer dan 3500 kunstvoorwerpen.
Toetanchamon was gehuwd met Anchesenamon. Hij was slechts negen jaar oud toen hij farao werd en ook nog erg jong toen hij stierf (19 jaar oud). Hij groeide op in de stad Amarna. Aanvankelijk was zijn naam niet Toetanchamon maar Toetanchaton.
Onder de regering van Toetanchamon keerde Egypte terug naar de traditionele religie van Egypte; de verering van alle oude goden, vooral die van de oppergod Amon, werd in ere hersteld en Toetanchaton nam de naam Toetanchamon aan.
Veel rond zijn korte regeringsperiode is nog steeds een raadsel. Het is niet helemaal duidelijk waarom hij zo jong gestorven is. (In het boek spreekt men over een jachtongeval, terwijl zijn strijdwagen werd bestuurd door Horemheb, zijn generaal vleugeladjudant, en neef van de opperpriester van Karnak, latere farao). Op basis van tweedimensionale röntgenopnamen suggereerde een Brits team in de jaren zestig een schedelbreuk, wat de hypothese zou staven dat Toetanchamon was vermoord door een klap op het achterhoofd. Latere onderzoeken spreken dit weer tegen. Het is wel duidelijk dat er in zijn tijd grote spanningen waren in Egypte, nadat het religieuze beleid van zijn voorganger Achnaton tot een grote chaos geleid had. Bovendien waren er oorlogen, onder andere met de Nubiërs en de Hittieten. Een paleisrevolutie viel ook niet uit te sluiten.
Ay of Eje volgde Toetanchamon. Ay was één van de belangrijke figuren in de Aton-cultus, hij had de titel superintendant van de koninklijke paarden en Gods vader, een priesterlijke titel. Hij was de broer van Teye (echtgenote van Amenhotep III) en vader van Nefertite (echtgenote van Achnaton). Na de dood van Achnaton bleef hij Groot vizier van Toetanchamon en had hij het bestuur van het rijk in handen.
Na de dood van Toetanchamon volgde Ay hem op. Dit is duidelijk zichtbaar in het graf van Toetanchamon, waar hij de ceremonie van het openen van de mond doet bij de overleden farao. Hij huwde met de vrouw van Toetanchamon, Anchesenamon, dewelke eveneens de zus van Toetanchamon was en hij volgde dezelfde politiek van zijn voorganger. In zijn opvolging was hij waarschijnlijk tegengewerkt door Horemheb die hem na vier jaar zou opvolgen.
Horemheb was de laatste farao van de 18e Dynastie van het Oude Egypte. Over zijn afkomst is weinig bekend. Hoewel er uit de regeerperiode van Achnaton geen gegevens over hem bekend zijn, wordt vermoed dat hij mogelijk al een vrij hoge positie in het leger had. Onder Toetanchamon zette hij zijn carrière verder en stond hij aan het hoofd van het leger. Na diens dood versterkte hij zijn positie in het leger verder. Hij is vaak beschuldigd als moordenaar van Toetanchamon maar deze theorie is door paleontologisch onderzoek weerlegd.
Tussen Ay en Horemheb was de situatie waarschijnlijk gespannen. Sommigen veronderstellen dat Horemheb door Toetanchamon was aangesteld als opvolger, maar dat Ay zijn plaats innam, door met zijn kleindochter te trouwen.. Er wordt gesteld dat Ay, Nachtmin, die waarschijnlijk zijn zoon was, als opvolger had aangeduid. Deze stierf echter en zo kwam Horemheb na de vroege dood van Ay op de troon terecht. Hij regeerde een 12 tal jaar. Zijn regering wordt gezien als een terugkeer naar de vroegere waarden:
Horemheb verketterde de god Aton en wiste alles waar hij de hand kon opleggen over Achnaton, Toetanchamon en Ay (daarom ook bestempeld als de vergeten farao’s).
Een ander belangrijk aspect in de regering van Horemheb was een hervorming van het leger die verder gezet werd door de dynastie van de Ramessiden.
Ook de corruptie zoals die tijdens het bewind van Achnaton was ontstaan werd stevig aangepakt. Zo werden grote aantallen corrupte ambtenaren, met name belastinginners, gestraft met het afsnijden van hun neus, waarna ze werden verbannen naar de Sinaï. Horemheb werd opgevolgd door zijn vizier Paramesse die de troon besteeg als Ramses I.
Oorspronkelijke titel : Vergeten farao
Eerste uitgave : 2003
De historische roman gaat over een rustige Egyptenaar Eje, schrijver aan het hof van Amenhotep III, waar hij gestaag carrière maakt. Schuchtere pogingen worden ondernomen door de farao om het monotheïsme in te voeren met als god Aton. Er is heftig protest door de priesters van de tempels van Thebe. Amenhotep III wordt na zijn overlijden opgevolgd door zijn tienerzoon Amenhotep IV, verloofd met Eje's dochter Nefertete.Na zijn huwelijk benoemt Amenhotep IV zijn schoonvader tot vizier, de hoogste post na de farao in het dagelijks bestuur. Amenhotep verandert zijn naam in Echnaton, verplaatst de hoofdstad van Thebe naar El-Amarna en vervangt hoofdgod Amon-Re door Aton. Na zijn dood is zijn enige zoon bij een bijvrouw, de kleine Toetanchamon, zijn opvolger en deze trouwt met de oudste dochter van zijn vader en kleindochter van Eje. Na de vroege dood van de farao door een ongeluk wordt Eje farao. En deze laatste zal alles op alles zetten om de namen van zijn geliefde farao's van de zon aan de vergetelheid te ontrukken en hun ware levensverhaal op schrift te zetten. Een boek over mensen, intriges, gekonkel en vleierij aan het hof van de “levende god”. Een machtsspel tussen hof en priesters, legeraanvoerders, levende en dode goden in een niets ontzeggend spel: de absolute macht.
De gebruikelijke geschiedenis.
Wij zijn tijdens de 18e Dynastie van de Egyptische farao’s ca. 1550 - 1307 voor Christus. De stichter van deze dynastie is Ahmose en zijn opvolgers zijn in volgorde Amenhotep I, Thoetmoses I , Thoetmoses II, Hatsjepsoet, Thoetmoses III, Amenhotep II en Thoetmoses IV.
Onze roman begint tijdens het bestuur van Amenhotep III, de zoon van Thoetmoses IV en Moetemoeia. Hij trouwde met een burgerdochter: Teye (en zij is de zus van Eye, hoofdfiguur in het boek, de hoofdfiguur is dus de schoonbroer van de farao.). In zijn tijd was het Nieuwe Rijk op zijn hoogtepunt. Zijn regering was voornamelijk een tijd van vrede en voorspoed. De invloed van Egypte reikte ver, zijn naam wordt gevonden van Griekenland, Kreta, Anatolië en Babylon tot Jemen toe. Amenhotep III had een heel tempelcomplex nabij Thebe, waarvan nu enkel nog de Kolossen van Memnon overblijven. Daarbij liet hij speciaal voor Teye een kunstmatig meer aanleggen dat bijna twee kilometer lang en 370 meter breed was. Toch waren er zorgwekkende ontwikkelingen. In Anatolië werden de Hettieten steeds machtiger onder Hattusilis II en begonnen het bondgenootschap met Assyrië en Mitanni te bedreigen. In de binnenlandse politiek werden de priesters van Amon-Re in Thebe steeds machtiger en veeleisender. Ondanks de welvaart werd het steeds moeilijker de almaar groeiende tempelbureaucratie tevreden te stellen. Amenhotep probeerde daar wat tegenwicht tegen te scheppen door de priesters van Heliopolis en de Apis-cultus wat meer te begunstigen.
Achnaton (Amenhotep IV) was een zoon van Amenhotep III (ca. 1388 - 1351 v. Chr.) en koningin Teye (neef dus van Eye). Hij trouwde met zijn nicht Nefertiti, de dochter van zijn oom en latere koning Ay of Eye, met Kiya en (een andere) Teye. De jonge farao wordt afgebeeld met een vreemd, om niet te zeggen grotesk uiterlijk. Daarin heeft hij een groot, kalebasvormig hoofd, een zeer lange dunne nek, spleetogen en uitpuilende lippen. Zijn buik is daarin als die van een zwangere vrouw, terwijl ook zijn dijbenen enorm dik, maar zijn onderbenen zeer dun tonen. Verder is hij afgebeeld met vreemde, vrouwelijke gelaatstrekken. Zolang zijn mummie echter niet is teruggevonden, is het slechts speculeren of dit ook werkelijk zijn uiterlijk was. Farao Echnaton, Nefertiti en hun dochtertjes staan in aanbidding voor de goddelijke zonneschijf van Aton in Achetaton (het huidige Amarna), de nieuwe hoofdstad die hij liet bouwen. Als hogepriester van Aton gold de farao zelf. Waar Egypte tot dan toe een veelgodendom had, met de zonnegod Amon als oppergod, voerde Achnaton het monotheïsme in alhoewel dit aspect ter discussie staat. Veel tempels van de andere goden werden gesloten. Dat leidde tot ontwrichting van de samenleving omdat het gehele bestuur van het land tot dan toe via de tempels had gelopen. Het bestuur dat ervoor in de plaats kwam was corrupt en vol willekeur. Bij de tot dan toe machtige priesters van Amon was Achnaton begrijpelijkerwijze niet geliefd; de verering van de traditionele goden ging derhalve ondergronds voort en zo behield de traditionele religie haar aansluiting bij de gewone bevolking, op wie de godsdiensthervorming nauwelijks invloed had. De kunst onderging echter radicale veranderingen, omdat de kunstenaar zich niet meer aan de oude strakke regels hoefde te houden en bij zijn eigen scheppingskracht te rade kon gaan. Ook de schrijftaal veranderde en kwam veel dichter bij de gesproken taal te staan. Het overlijden van Achnaton was plots en laten vermoeden dat hij is vermoord door aanhangers van de verdreven Amoncultus. Aanwijzingen daarvoor is het feit dat het uitwissen en de ongedaan maken van zijn daden vrijwel meteen na zijn dood begon, wat wijst op een gecoördineerde actie.De Aton-religie zou ook het ontstaan of de ontwikkeling van het jodendom, en dus onrechtstreeks ook het Christendom beïnvloeden. Eén aanwijzing is de hymne aan Aton gevonden in Amarna, en opvallend gelijkend op psalm 104.
Een tweede aanwijzing hiervoor is dat de regeerperiode van Achnatons in de meest geaccepteerde chronologie ergens in de tijd viel dat de Israëlieten hun ballingschap in Egypte hadden. En een derde interessant gegeven is de vermelding van een geheimzinnig volk, de Sa-Gaz of Chabiroe genoemd, die vanuit het noordoosten Palestina binnen drongen en door sommige geleerden geïdentificeerd met de bijbelse joden. De Chabiroe zwierven in grote benden met vrouwen en kinderen rond in onbegaanbaar gebied, ver van de militaire hoofdwegen. Soms mengden zij zich in de plaatselijke politiek door dienst te nemen als hulptroepen, wanneer ze niet zelf oorlog voerden.
Smenchkare was de opvolgster van Echnaton. De identiteit van Smenchkare is een beetje mysterieus. Men is er niet over uit of het een man of vrouw is geweest, maar men gaat uit dat het een vrouw geweest zou kunnen zijn omdat er voorheen ook al een paar vrouwelijke heersers geweest waren. Deze farao deelt een paar namen met Nefertiti, echtgenote van Achnaton. Semenchkare zou dus dezelfde persoon als Nefertiti zijn. (de dochter dus van Eye) 
Toetanchamon was een zoon was van Achnaton, vermoedelijk niet van Nefertiti maar van zijn bijvrouw Kiya.. Toetanchamon was geen opvallende farao. Zijn beroemdheid is vooral te danken aan het zeldzame feit dat zijn graf, toen het in 1922 door Howard Carter werd gevonden, vrijwel ongeschonden bleek te zijn. Het voor een farao kleine graf bevatte meer dan 3500 kunstvoorwerpen.Toetanchamon was gehuwd met Anchesenamon. Hij was slechts negen jaar oud toen hij farao werd en ook nog erg jong toen hij stierf (19 jaar oud). Hij groeide op in de stad Amarna. Aanvankelijk was zijn naam niet Toetanchamon maar Toetanchaton.
Onder de regering van Toetanchamon keerde Egypte terug naar de traditionele religie van Egypte; de verering van alle oude goden, vooral die van de oppergod Amon, werd in ere hersteld en Toetanchaton nam de naam Toetanchamon aan.
Veel rond zijn korte regeringsperiode is nog steeds een raadsel. Het is niet helemaal duidelijk waarom hij zo jong gestorven is. (In het boek spreekt men over een jachtongeval, terwijl zijn strijdwagen werd bestuurd door Horemheb, zijn generaal vleugeladjudant, en neef van de opperpriester van Karnak, latere farao). Op basis van tweedimensionale röntgenopnamen suggereerde een Brits team in de jaren zestig een schedelbreuk, wat de hypothese zou staven dat Toetanchamon was vermoord door een klap op het achterhoofd. Latere onderzoeken spreken dit weer tegen. Het is wel duidelijk dat er in zijn tijd grote spanningen waren in Egypte, nadat het religieuze beleid van zijn voorganger Achnaton tot een grote chaos geleid had. Bovendien waren er oorlogen, onder andere met de Nubiërs en de Hittieten. Een paleisrevolutie viel ook niet uit te sluiten.
Ay of Eje volgde Toetanchamon. Ay was één van de belangrijke figuren in de Aton-cultus, hij had de titel superintendant van de koninklijke paarden en Gods vader, een priesterlijke titel. Hij was de broer van Teye (echtgenote van Amenhotep III) en vader van Nefertite (echtgenote van Achnaton). Na de dood van Achnaton bleef hij Groot vizier van Toetanchamon en had hij het bestuur van het rijk in handen.Na de dood van Toetanchamon volgde Ay hem op. Dit is duidelijk zichtbaar in het graf van Toetanchamon, waar hij de ceremonie van het openen van de mond doet bij de overleden farao. Hij huwde met de vrouw van Toetanchamon, Anchesenamon, dewelke eveneens de zus van Toetanchamon was en hij volgde dezelfde politiek van zijn voorganger. In zijn opvolging was hij waarschijnlijk tegengewerkt door Horemheb die hem na vier jaar zou opvolgen.
Horemheb was de laatste farao van de 18e Dynastie van het Oude Egypte. Over zijn afkomst is weinig bekend. Hoewel er uit de regeerperiode van Achnaton geen gegevens over hem bekend zijn, wordt vermoed dat hij mogelijk al een vrij hoge positie in het leger had. Onder Toetanchamon zette hij zijn carrière verder en stond hij aan het hoofd van het leger. Na diens dood versterkte hij zijn positie in het leger verder. Hij is vaak beschuldigd als moordenaar van Toetanchamon maar deze theorie is door paleontologisch onderzoek weerlegd.Tussen Ay en Horemheb was de situatie waarschijnlijk gespannen. Sommigen veronderstellen dat Horemheb door Toetanchamon was aangesteld als opvolger, maar dat Ay zijn plaats innam, door met zijn kleindochter te trouwen.. Er wordt gesteld dat Ay, Nachtmin, die waarschijnlijk zijn zoon was, als opvolger had aangeduid. Deze stierf echter en zo kwam Horemheb na de vroege dood van Ay op de troon terecht. Hij regeerde een 12 tal jaar. Zijn regering wordt gezien als een terugkeer naar de vroegere waarden:
Horemheb verketterde de god Aton en wiste alles waar hij de hand kon opleggen over Achnaton, Toetanchamon en Ay (daarom ook bestempeld als de vergeten farao’s).
Een ander belangrijk aspect in de regering van Horemheb was een hervorming van het leger die verder gezet werd door de dynastie van de Ramessiden.
Ook de corruptie zoals die tijdens het bewind van Achnaton was ontstaan werd stevig aangepakt. Zo werden grote aantallen corrupte ambtenaren, met name belastinginners, gestraft met het afsnijden van hun neus, waarna ze werden verbannen naar de Sinaï. Horemheb werd opgevolgd door zijn vizier Paramesse die de troon besteeg als Ramses I.
Leo
Reacties
Een reactie posten